29 Ekim Cumhuriyet
Bayramı
Cumhuriyet Bayramı Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 29
Ekim 1923'te Cumhuriyet yönetimi ilan etmesi anısına her yıl
29 Ekim günü Türkiye'de ve Kuzey
Kıbrıs'ta kutlanan bir millî bayramdır. Alınan karar doğrultusunda,
bu bayram 2012 yılında
Montpellier; Fransa'da Cumhuriyet Night Out
olarak kutlanılacaktır.
Cumhuriyet Bayramının kutlandığı ülkelerde 28 Ekim
öğleden sonra ve 29 Ekim tam gün olmak üzere bir buçuk gün resmî
tatildir.
29 Ekimlerdestadyumlarda şenlikler yapılır, akşam
ise geleneksel olarak fener alayları düzenlenir.
Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal
Atatürk, Cumhuriyet'in Onuncu Yıl Kutlamalarının yapıldığı 29
Ekim 1933 tarihinde
verdiği 10. Yıl Nutku'nda, bu günü en
büyük bayram olarak nitelendirmiştir.

Osmanlı Devleti, hüküm sürdüğü 624 yılda
36 padişah tarafından yönetilmiştir.
Cumhuriyet öncesi
Padişah, şah, kral, hakan, imparator, sultan gibi tek kişiye dayalı yönetim
sistemine "mutlakiyet" adı verilmiştir.
Mutlakiyet yönetiminde egemenlik kayıtsız şartsız , tek bir kişidedir.
Mutlakiyetle yönetilen ülkelerde ülkeyi yöneten kişiye
yardımcı olması için meclis kurulurdu. Meclis üyeleri halkın isteklerini
yöneticiye duyurur, yasa tasarısını hazırlardı. Bu
yasa taslakları yönetici tarafından benimsendiğinde yasalaşırdı. Bu
yönetim
biçimi ise "meşrutiyet"tir. Meşrutiyette
meclisin yetkileri sembolik düzeyde olabileceği gibi bir cumhuriyetteki kadar
geniş de olabilir.
Osmanlı
Devletinde 1876 ve 1908 yıllarında olmak üzere iki kez
meşrutiyet ilan edilmiştir.
İkinci Meşrutiyet'in ilanından 6 yıl sonra,
1914'te I. Dünya Savaşı başlamıştır. Dört yıl süren
savaş, İttifak Devletleriyle birlikte olan
Osmanlı İmparatorluğunun yenik sayılmasıyla
sonuçlanmış ve Osmanlı
toprakları İngiltere, Yunanistan, Fransa, İtalya gibi
devletler
tarafından işgal edilmeye başlamıştır.
Cumhuriyetin ilanı
Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919'da Osmanlı hükümeti tarafından,
bölgede düzeni sağlaması için devletinin bir gemisi ile
Samsun'a gönderilmiştir. Ülkenin çoğu ilinde kongreler düzenlemiş ve
"Tek bir egemenlik var, o da Milli egemenliktir.
Ülkeyi, yine ulusun kendi gücü kurtaracaktır," ilkesiyle, yurdun her
tarafından gelen ulus temsilcilerini 23 Nisan 1920 günü
Ankara'da Büyük Millet Meclisi'nde toplamıştır. Meclis Mustafa
Kemal Paşa'yı 'Meclis Başkanı' seçmiştir. Mustafa Kemal
Paşa'nın önderliğinde Büyük Millet Meclisi, Türk Kurtuluş Savaşı'nı
başlatmıştır. Halk ve düzenli ordular düşman kuvvetlerine karşı savaş vermiş,
omuz omuza mücadele etmiştir.
Kurtuluş Savaşının zaferle sonuçlanmasının ardından
TBMM 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırmıştır. Padişah Vahdettin 'vatan
haini' ilan edilmiş ve yurdu terk etmiştir.
24
Temmuz 1923 günü İsviçre’nin Lozan şehrindeki Lozan
Üniversitesi'nde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileri ile İngiltere,
Fransa, İtalya, Japonya,
Yunanistan, Romanya, Bulgaristan,Portekiz, Belçika, SSCB ve Yugoslavya temsilcileri Lozan
Barış Antlaşmasını imzalamıştır. Bu antlaşma ile yeni bir devletin
temelleri atılmıştır fakat devletin yönetim biçimi henüz belirlenmemiştir.
İkinci dönem Büyük Millet Meclisi, 11 Ağustos'ta
ilk toplantısını yapmıştır ve 13 Ekim'de Ankara başkent ilan edilmiştir.
Bu dönemde Atatürk egemenliğin ulusa dayandığı bir sistem olan cumhuriyet
yönetiminin ilanı için hazırlıklar yapmaya başlamıştı. Atatürk 28
Ekim akşamı yakın arkadaşlarını Çankaya'da yemeğe çağırmış ve
"Yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz," demiştir.
29 Ekim günü Atatürk, milletvekilleri ile
görüştükten sonra taslağı hazırlanan "Cumhuriyet" önergesini Türkiye
Büyük Millet Meclisi'ne vermiştir. Meclis önergeyi kabul etmiştir ve böylece
Türkiye Devletinin yeni yönetimi biçimi Cumhuriyet, yeni ismi
"Türkiye Cumhuriyeti Devleti" olarak belirlenmiştir. Atatürk, kurulan
Türkiye Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı olmuştur. Halk da
Cumhuriyetin ilanını sevinç ve coşku ile karşılamıştır.
Cumhuriyette Atatürk'ün de söylediği gibi, egemenlik
kayıtsız şartsız ulusundur. Ulus, kendini yönetme yetkisini, kendilerine temsil
eden milletvekilleri aracılığı ile kullanır. Cumhuriyet yönetiminde, yurttaşın
seçme ve seçilme hakkı vardır. Seçilen temsilciler, yasaları tasarlar ve
yöneticileri ulus adına denetler. Ulus, seçimle yöneticileri seçebilir.
Bayram kabul edilmesi 29 Ekim 1923’te
TBMM, Teşkilât-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası)’nda yaptığı
değişiklikle, devletin yönetim biçimini cumhuriyet olarak ilan etmiştir. Aynı
gece bu ilan, atılan 101 pare top ile kutlanmıştır. 1924 yılında ise
cumhuriyetin ilanı şenliklerle kutlanmıştır.
2 Şubat 1925'te, Hariciye Vekaleti(Dışişleri
Bakanlığı)'nce düzenlenen bir kanun teklifinde 29 Ekim'in bayram olması
önerilmiştir.[2] Bu teklif Meclis Anayasa Komisyonu tarafından
incelenmiş ve 18 Nisan'da karara bağlanmıştır. 19 Nisan'da ise teklif
TBMM tarafından kabul edilmiştir. 628 sayılı bu kanun ile 29
Ekim, 1925'ten itibaren ülke içinde ve dış temsilciliklerde bayram olarak
kutlanmaya başlamıştır.[3]
29 Ekim Cumhuriyet
Bayramı

Osmanlı Devleti, hüküm sürdüğü 624 yılda
36 padişah tarafından yönetilmiştir.
Cumhuriyet öncesi
Padişah, şah, kral, hakan, imparator, sultan gibi tek kişiye dayalı yönetim
sistemine "mutlakiyet" adı verilmiştir.
Mutlakiyet yönetiminde egemenlik kayıtsız şartsız , tek bir kişidedir.
Cumhuriyetin ilanı
Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919'da Osmanlı hükümeti tarafından,
bölgede düzeni sağlaması için devletinin bir gemisi ile
Samsun'a gönderilmiştir. Ülkenin çoğu ilinde kongreler düzenlemiş ve
"Tek bir egemenlik var, o da Milli egemenliktir.
Ülkeyi, yine ulusun kendi gücü kurtaracaktır," ilkesiyle, yurdun her
tarafından gelen ulus temsilcilerini 23 Nisan 1920 günü
Ankara'da Büyük Millet Meclisi'nde toplamıştır. Meclis Mustafa
Kemal Paşa'yı 'Meclis Başkanı' seçmiştir. Mustafa Kemal
Paşa'nın önderliğinde Büyük Millet Meclisi, Türk Kurtuluş Savaşı'nı
başlatmıştır. Halk ve düzenli ordular düşman kuvvetlerine karşı savaş vermiş,
omuz omuza mücadele etmiştir.
Bayram kabul edilmesi 29 Ekim 1923’te
TBMM, Teşkilât-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası)’nda yaptığı
değişiklikle, devletin yönetim biçimini cumhuriyet olarak ilan etmiştir. Aynı
gece bu ilan, atılan 101 pare top ile kutlanmıştır. 1924 yılında ise
cumhuriyetin ilanı şenliklerle kutlanmıştır.